یکی از تجربه‌های نگران‌کننده برای بسیاری از مالکان پژو 206 اتومات، روشن شدن ناگهانی روشن شدن آلارم گیربکس(چشمک زدن چراغ های اسپرت و برفی یا همان اس و برف) یا ظاهر شدن ارورهایی در هنگام دیاگ زدن است. اغلب این خطاها به‌صورت کدهایی مانند P0715، P0758 یا P1168 ظاهر می‌شوند و باعث سردرگمی راننده می‌شوند. آیا این خطاها نشانه خرابی کامل گیربکس هستند؟ آیا می‌توان با پاک‌کردن ساده‌ی خطا مشکل را حل کرد؟ یا نیاز به تعمیر جدی وجود دارد؟
گیربکس AL4 که در نسخه‌های اتومات 206 استفاده شده، یک گیربکس پیشرفته با ساختار الکترونیکی-هیدرولیکی است. این گیربکس با مجموعه‌ای از سنسورها، شیر برقی‌ها و سیستم کنترل هوشمند کار می‌کند. کوچک‌ترین اختلال در این چرخه می‌تواند به ثبت خطا در ECU و در برخی موارد، ورود گیربکس به «حالت اضطراری» (Fail-safe) منجر شود—حالتی که خودرو تنها در یک دنده باقی می‌ماند و عملکرد گیربکس محدود می‌شود.
در این مقاله قصد داریم پرکاربردترین ارورهای گیربکس AL4 را معرفی کنیم، علل احتمالی هرکدام را بررسی کنیم، و توضیح دهیم که چگونه می‌توان این خطاها را به‌درستی تشخیص و رفع کرد. هدف این است که راننده یا مالک خودرو، درک دقیق‌تری از وضعیت فنی گیربکس پیدا کند و از اقدامات اشتباه یا هزینه‌های غیرضروری جلوگیری شود.
آشنایی با گیربکس AL4 در 206 اتومات
گیربکس AL4 یکی از پرکاربردترین گیربکس‌های اتوماتیک در خودروهای فرانسوی است که در ایران، عمدتاً در مدل‌های اتومات پژو 206 تیپ ۶ دیده می‌شود. این گیربکس توسط شرکت DPO فرانسه طراحی شده و ساختاری هیدرولیکی-الکترونیکی دارد که تعویض دنده‌ها را به‌صورت خودکار و با فرمان‌های ECU انجام می‌دهد.
چرا AL4 نسبت به خطا حساس است؟
گیربکس AL4 برای عملکرد صحیح، به هماهنگی دقیق بین موارد زیر نیاز دارد:
- فشار روغن مناسب و یکنواخت
- عملکرد صحیح شیر برقی‌های A و B
- اطلاعات دقیق از سنسورهای دور موتور و دور گیربکس
- ارتباط الکترونیکی سالم بین ECU و اجزای مکانیکی
- اطلاعات مربوط به دریچه گاز
- اطلاعات مربوط به سنسور ABS و سرعت خودرو
در این سیستم، کوچک‌ترین اختلال در ولتاژ برق، افت فشار روغن، یا عملکرد ناقص یک سنسور می‌تواند منجر به ثبت خطا در ECU گیربکس شود. به همین دلیل، این گیربکس بسیار دقیق ولی حساس است و اغلب نیاز به سرویس منظم و بررسی تخصصی دارد.
خطاها چگونه مدیریت می‌شوند؟
هنگامی‌که ECU گیربکس متوجه عملکرد غیرعادی شود، بلافاصله کدی به‌نام DTC (Diagnostic Trouble Code) ثبت می‌کند. این کد از طریق دستگاه دیاگ قابل مشاهده است. در برخی موارد، گیربکس وارد حالت اضطراری (Fail-Safe) می‌شود تا از آسیب بیشتر جلوگیری کند؛ در این حالت، خودرو فقط در دنده ۳ یا دنده عقب کار می‌کند و تعویض دنده‌ها غیرفعال می‌شود.
شایع‌ترین ارورها و خطاهای گیربکس AL4 در 206
شناخت رایج‌ترین کدهای خطای گیربکس AL4 به شما کمک می‌کند تا با دیدی فنی‌تر و آگاهانه‌تر با مشکل مواجه شوید. این خطاها از طریق دیاگ قابل شناسایی هستند و هریک به یک بخش یا عملکرد خاص در گیربکس اشاره دارند. در ادامه به مهم‌ترین کدهای خطا، علت‌ها و شرایط آن‌ها می‌پردازیم.
ارور P0715 — سنسور دور ورودی گیربکس (Input Speed Sensor)
شرح: ECU قادر به دریافت سیگنال دقیق از سنسور دور ورودی نیست.
علت‌های رایج:
- خرابی یا قطع بودن سنسور
- مشکل در سیم‌کشی یا سوکت
- اختلال موقت برقی
نتیجه: تعویض‌های دنده ناهماهنگ یا ورود گیربکس به حالت اضطراری
ارور P0720 — سنسور دور خروجی گیربکس (Output Speed Sensor)
شرح: سیگنال دور خروجی دریافت نمی‌شود یا ناپایدار است.
علت‌های رایج:
- خرابی فیزیکی سنسور
- اتصال ضعیف در مسیر برق یا سوکت
نتیجه: نمایش نادرست سرعت، تقه در تعویض دنده، گیر کردن در دنده ۳
ارور P0748 یا P0758 — خطای شیر برقی A یا B
شرح: سیگنال الکتریکی یا عملکرد فیزیکی یکی از شیرهای برقی معیوب است.
علت‌های رایج:
- خرابی کویل داخلی شیر برقی
- گیر کردن مکانیکی پیستون داخلی شیر
- اتصال ناقص در مسیر برق
نتیجه: تقه زدن، تأخیر در حرکت، ضربه در تعویض دنده
ارور P1167 یا P1168 — فشار روغن بالا یا پایین
شرح: فشار روغن در مسیر کنترل دنده‌ها خارج از محدوده طبیعی است.
علت‌های رایج:
- روغن بی‌کیفیت یا آلوده
- خرابی پمپ روغن
- انسداد در صافی یا مدار روغن
نتیجه: ورود به حالت اضطراری، شتاب ضعیف، روشن شدن چراغ گیربکس
ارور P0560 — ولتاژ پایین برق ECU گیربکس
شرح: ولتاژ ورودی به ECU کمتر از سطح استاندارد است.
علت‌های رایج:
- ضعف باتری یا دینام
- کابل منفی ضعیف یا اتصال بدنه ناقص
نتیجه: بروز خطاهای مکرر، توقف لحظه‌ای گیربکس، اختلال در فرمان‌دهی
علت ثبت ارورها در گیربکس AL4 چیست؟
در گیربکس AL4، سیستم کنترل الکترونیکی (ECU) به‌صورت پیوسته عملکرد اجزای مختلف را پایش می‌کند. هرگونه اختلال در ولتاژ، فشار روغن، سیگنال‌های سنسورها یا عملکرد شیرهای برقی باعث ثبت خطا می‌شود. گاهی این خطاها نتیجه ایراد در یک قطعه هستند و گاهی فقط پیامد یک وضعیت موقت یا ظاهری.
در این بخش، دلایل اصلی ثبت ارور در گیربکس AL4 را بررسی می‌کنیم:
نوسان ولتاژ و ضعف باتری
گیربکس AL4 نسبت به ولتاژ ورودی بسیار حساس است. اگر باتری خودرو ضعیف باشد یا دینام توان کافی برای شارژ نداشته باشد، ولتاژ ECU دچار افت یا نوسان می‌شود و ممکن است خطاهای مختلفی در گیربکس ثبت شود. حتی در برخی موارد، ثبت ارور بدون وجود خرابی واقعی اتفاق می‌افتد.
خرابی یا تداخل در عملکرد شیر برقی‌ها و سنسورها
شیر برقی‌ها و سنسورهای دور ورودی و خروجی اطلاعات حیاتی برای تصمیم‌گیری ECU فراهم می‌کنند. در صورت خرابی هرکدام، یا در شرایطی مانند اتصال ضعیف سوکت یا رسوب در قطعه، سیگنال ناقص یا غیرواقعی به ECU ارسال می‌شود و ثبت خطا را در پی دارد.
کیفیت پایین یا کاهش سطح روغن گیربکس
روغن آلوده یا سطح پایین روغن باعث کاهش فشار داخلی سیستم می‌شود. این موضوع روی عملکرد اجزای هیدرولیکی مانند شیر برقی‌ها، پمپ روغن و مبدل گشتاور اثر منفی می‌گذارد و در بسیاری از موارد، ارورهای فشار (مانند P1167 یا P1168) ثبت می‌شوند.
سوکت‌های شل، قطعی‌های لحظه‌ای و اتصالات ضعیف
اتصال ناقص سوکت‌ها، سیم‌های فرسوده یا فیوزهای قدیمی می‌توانند باعث ارسال سیگنال ناپایدار شوند. این موضوع در گیربکس AL4 به‌سرعت منجر به ثبت ارور می‌شود، حتی اگر قطعه فیزیکی سالم باشد. این مشکل در خودروهای دست‌خورده یا با سابقه تعمیرات زیاد، رایج‌تر است.
روش اصولی برای رفع خطاهای گیربکس AL4
ثبت خطا در گیربکس AL4 لزوماً به معنای نیاز به تعویض قطعه یا تعمیرات اساسی نیست. بسیاری از خطاها در صورت بررسی دقیق و رفع علت اصلی، بدون هزینه سنگین قابل برطرف شدن هستند. با این حال، اشتباه در تشخیص یا پاک‌کردن ساده‌ی خطا بدون بررسی فنی می‌تواند باعث بازگشت مجدد مشکل و آسیب‌های بیشتر شود. در ادامه، مراحل اصولی رفع خطا را شرح می‌دهیم:
۱. اتصال دیاگ تخصصی و خواندن کدهای خطا
نخستین مرحله، اتصال گیربکس به دستگاه دیاگ معتبر است. استفاده از دستگاه‌های استاندارد (مانند PPS یا دستگاه‌های سطح بالا برای خودروهای PSA) ضروری است. پس از اتصال، باید کدهای خطا با تاریخ ثبت، دفعات وقوع و شرایط عملکرد بررسی شوند.
۲. بررسی وضعیت روغن، صافی و فشار
اگر خطا به فشار روغن یا عملکرد هیدرولیک مرتبط باشد، باید وضعیت سطح و کیفیت روغن بررسی شود. رنگ تیره، بوی سوختگی، وجود ذرات یا کاهش سطح نشانه‌های هشدار هستند. صافی گیربکس نیز باید بازبینی یا در صورت نیاز تعویض شود.
۳. تست سلامت شیر برقی و سنسورها
در خطاهای مرتبط با شیر برقی یا سنسور، لازم است این قطعات به‌صورت فیزیکی تست شوند. در تعمیرگاه‌های تخصصی، این تست با استفاده از ابزار دقیق و اندازه‌گیری مقاومت الکتریکی، واکنش حرارتی یا فشار انجام می‌شود. در صورت خرابی، قطعه باید تعویض شود.
۴. بررسی سوکت‌ها و سیستم برق ECU
سوکت شیر برقی‌ها، سنسورها و ECU باید از نظر سلامت، زنگ‌زدگی، اتصال بدنه و فرسودگی کنترل شوند. گاهی تنها با تمیز کردن سوکت یا تعویض کابل دچار قطعی، ارور به‌طور کامل رفع می‌شود. ضعف در سیستم برق خودرو (مانند دینام، باتری یا فیوز) نیز نباید نادیده گرفته شود.
۵. پاک‌سازی خطا تنها پس از رفع علت
هرگز نباید بدون رفع علت اصلی، خطا را صرفاً از طریق دیاگ پاک کرد. پاک‌کردن خطا بدون رفع مشکل، باعث بازگشت مجدد آن و در بسیاری موارد، بدتر شدن وضعیت می‌شود. تنها پس از اطمینان از سلامت کامل قطعه یا مسیر مربوطه، می‌توان ارور را پاک کرد و گیربکس را از حالت اضطراری خارج نمود.
چه زمانی باید نگران باشید؟
همه خطاهای گیربکس AL4 خطرناک یا پرهزینه نیستند، اما برخی نشانه‌ها همراه با ثبت خطا می‌توانند هشدار دهند که مشکل جدی‌تر از یک ایراد موقتی است. شناخت این نشانه‌ها به راننده کمک می‌کند بین یک اختلال جزئی و یک خرابی واقعی تفاوت قائل شود و در زمان مناسب برای بررسی تخصصی اقدام کند.
تکرار خطا پس از پاک کردن
اگر پس از پاک‌سازی اولیه، همان خطا مجدداً ظرف مدت کوتاهی (مثلاً پس از چند کیلومتر رانندگی یا در همان استارت مجدد) ظاهر شود، به احتمال زیاد علت اصلی مشکل هنوز برطرف نشده است. تکرار خطا نشان‌دهنده یک ایراد پایدار و واقعی است که نیاز به بررسی فنی دقیق‌تر دارد.
همراهی ارور با تقه، تأخیر یا ماندن در دنده
خطاهایی که همراه با علائم فیزیکی مانند تقه زدن شدید، تأخیر در حرکت، پرش دنده، یا ماندن در یک دنده خاص باشند، جدی‌تر تلقی می‌شوند. این موارد معمولاً به عملکرد هیدرولیک یا الکترونیکی مربوط می‌شوند و ممکن است به باز شدن گیربکس یا تعویض قطعه منتهی شوند.
ورود گیربکس به حالت اضطراری (Fail-safe Mode)
اگر پس از ثبت خطا، گیربکس دیگر دنده عوض نکند و فقط در دنده سوم یا دنده عقب باقی بماند، یعنی سیستم وارد حالت اضطراری شده است. این حالت برای محافظت از گیربکس طراحی شده و نشانه قطعی یک مشکل داخلی یا الکترونیکی است. در این شرایط، نباید به رانندگی ادامه داد و باید فوراً خودرو را به تعمیرگاه تخصصی منتقل کرد.
هم‌زمانی چند خطا از اجزای مختلف
اگر دیاگ نشان دهد که چندین قطعه مختلف هم‌زمان دچار اختلال هستند—مثلاً سنسور ورودی، شیر برقی، و فشار روغن—احتمال وجود مشکل در سیستم برق یا ECU بسیار بالا است. این حالت پیچیده‌تر است و نیاز به عیب‌یابی همه‌جانبه دارد.
سوالات متداول درباره ارورهای گیربکس 206
آیا همه ارورهای گیربکس AL4 خطرناک هستند؟
خیر. بسیاری از ارورها به‌دلیل نوسان برق، ضعف باتری یا آلودگی روغن به‌صورت موقت ثبت می‌شوند و الزاماً به خرابی قطعه اشاره ندارند. اما در صورتی‌که ارورها تکرار شوند یا همراه با علائم فیزیکی مثل تقه، تأخیر یا چراغ گیربکس باشند، باید جدی گرفته شوند.
آیا می‌توان ارورها را فقط با دیاگ پاک کرد و به رانندگی ادامه داد؟
توصیه نمی‌شود. پاک کردن خطا بدون رفع علت آن مثل حذف علامت هشدار از روی داشبورد بدون حل مشکل است. در بسیاری از موارد، خطا پس از چند کیلومتر مجدداً ظاهر می‌شود و حتی ممکن است آسیب جدی‌تری به گیربکس وارد شود.
ارورهای مربوط به سنسورها چقدر هزینه دارند؟
اگر مشکل فقط از سنسور باشد و گیربکس آسیب ندیده باشد، معمولاً هزینه چندان بالایی ندارد. سنسور دور ورودی و خروجی در بازار موجود است و تعویض آن نسبتاً ساده است. با این حال، تشخیص دقیق لازم است تا تعویض بی‌مورد انجام نشود.
چگونه بفهمم مشکل از گیربکس است یا از برق خودرو؟
اگر ارورهایی مثل P0560 (ولتاژ پایین) هم‌زمان با سایر ارورها ثبت شده‌اند، ممکن است ایراد اصلی از برق خودرو باشد نه خود گیربکس. در این شرایط ابتدا باتری، دینام، فیوزها و اتصالات زمین باید بررسی شوند. گاهی با حل مشکل برق، همه خطاهای گیربکس نیز از بین می‌روند.
آیا می‌توان ارور گیربکس را در خانه با دیاگ شخصی بررسی کرد؟
در خودروهای پژو 206 معمولی، برخی دیاگ‌های ساده (مثل ELM327) فقط قادر به خواندن خطاهای عمومی موتور هستند و ارورهای تخصصی گیربکس را نمایش نمی‌دهند. برای گیربکس AL4 حتماً باید از دستگاه‌های حرفه‌ای استفاده شود که توانایی خواندن کدهای خاص، Freeze Frame و تست‌های عملکردی را داشته باشند.
به طور کلی خطاهایی که مربوط به سنسورها باشه مثل دور ورودی و خروجی،خطای سلکتور گیربکس،خطای شیربرقی ها و یا ساعت گیربکس،خطای سنسور فشار یا ترموستات روغن،همگی مواردی هستند که در صورت خرابی روی کار و بدون پائین آوردن گیربکس قابل رفع هستند. ولی خطاهایی نظیر پائین بودن فشار روغن،خطای نسبت دنده،خطای توربین یا تورک کنورتور خطاهایی هستند که جهت رفع عیب لازم است گیربکس را کامل پائین آورده و دمونتاژ کنیم.